طراحی و اجرای کانال های انتقال آب

کانال‌ها به منظور انتقال آب برای آبیاری کشاورزی، آب‌رسانی شهری، مصرف‌های برق آبی، زهکشی اراضی، تخلیه فاضلاب‌ها و کشتی رانی استفاده می‌شوند. در بالادست کانال‌های انتقال آبی که برای آبیاری، آب‌رسانی و برق آبی مورد استفاده قرار می‌گیرند، یک منبع تامین آب مانند سد مخزنی یا انحرافی و یا ایستگاه پمپاژ تعبیه شده است. طراحی صحیح و مناسب کانال از نظر جانمایی، مشخصات مسیر و نیز مشخصه‌های هیدرولیکی موجب انتقال مناسب و موثر آب برای نیازهای تعریف شده می‌شود و در نهایت دستیابی به اهداف مورد نظر می‌انجامد.

ظرفیت طراحی کانال‌ها :

ظرفیت طراحی برای یک کانال آبیاری به وسیله ماکزیمم آب مورد تقاضا تعیین می‌شود که به موارد زیر بستگی دارد:

• مقدار سطحی که باید آبیاری شود(وسعت اراضی(
• نوع محصولاتی که باید کشت شود(الگوی کشت(
• تناوب یا سیستم تقاضا برای دهانه آبگیر مزرعه
• تلفات آب به واسطه تبخیر و نفوذ (تلفات تبخیر را به %۲ از کل تلفات نشت در نظر می‌گیرند(.
• راندمان مورد انتظار در توزیع آب برای محصولات کشاورزی (کانالی که به محل مصرف ختم می‌شود، معمولا کانال درجه چهار محسوب می شود(.

کانال آب‌رسان (کانال اصلی) :

این کانال پس از دهانه آبگیر واقع در خروجی منبع تامین آب، شروع و در اولین نقطه محل آبگیری یا انشعاب خاتمه می‌یابد.

کانال درجه یک(کانال انشعابی) :

کانال درجه یک ادامه یا منشعب از کانال آب رسان یا تغذیه کننده است و کانال درجه دو را تغذیه می‌کند. حداقل ظرفیت این نوع کانال بر اساس توصیه‌های مراجع مختلف، متفاوت بوده است. در ایران ظرفیت کانال درجه یک، به وسعت اراضی زیر پوشش شبکه و طرح جانمایی شبکه کانال‌ها بستگی دارد.

برای مثال:

در طرح آبیاری و زهکشی شهید چمران اهواز، حداکثر ظرفیت این کانال بیش از ۶۰ مترمکعب در ثانیه، در طرح کوثر حدود ۱۸ مترمکعب در ثانیه و در طرح کشت و صنعت و نیشکر در استان خوزستان حدود ۳۰ مترمکعب در ثانیه می‌باشد.

کانال درجه دو(کانال توزیع کننده) :

از کانال درجه یک منشعب شده و آب مورد نیاز یک روستا یا محدوده زراعی را توزیع می‌کند.

کانال درجه سه(کانال فرعی) :

از کانال درجه دو منشعب شده و آب مورد نیاز واحد‌های مزرعه را تامین می‌کند. با توجه به مقادیر حداقل و حداکثر دبی مورد نیاز در واحد سطح، ظرفیت این کانال تعیین می‌شود.

کانال درجه چهار(کانال مزرعه) :

این کانال از کانال فرعی تغذیه می‌شود و آب را به طور مستقیم به قطعه زراعی تحویل می‌دهد. این کانال به طور معمول به صورت غیر دائمی بوده ولی بر حسب ضرورت ممکن است به صورت دائمی نیز ساخته شود.

کانال درجه پنج(کانال قطعه زراعی) :

این کانال وظیفه آبیاری قطعات زراعی به مساحت ۶ الی‌۲۰ هکتار را بر عهده دارد. این کانال اغلب به صورت خاکی پوشش نشده است.